Biuletyn/Wikimania
Wikimania 2019 i ruch Wikimedia wobec wyzwań świata
edytuj
Razem silniejsi: Wikimedia, wolna wiedza i cele zrównoważonego rozwoju – pod takim hasłem w dniach 14-18 sierpnia odbyła się w Sztokholmie tegoroczna międzynarodowa konferencja wikimedian – Wikimania. Hasło przewodnie łączyło ruch Wikimedia z ustanowionymi przez ONZ celami zrównoważonego rozwoju, które mają być przez ludzkość osiągnięte do 2030 roku. Wśród celów znajdują się m.in. takie jak likwidacja ubóstwa i głodu, zapewnienie wysokiej jakości edukacji czy przeciwdziałanie zmianom klimatu. Pozwoliło nam to zobaczyć ruch Wikimedia w kontekście innych wyzwań współczesności.
Bardzo mocno wybrzmiało to podczas wykładu otwierającego, w czasie którego Michael Peter Edson, współzałożyciel powstającego muzeum UN Live, mówił o celach zrównoważonego rozwoju i zachęcał nas do znalezienia osobistego doświadczenia, które nas z nimi łączy. Swój wykład zakończył, mówiąc, że społeczność Wikimedia wie, jak pracować na skalę globalną szybko i efektywnie, aby osiągnąć wspaniałe rezultaty. To zestaw umiejętności, której reszta świata, ONZ, ludzkość, potrzebuje. Na koniec zachęcał: W nadchodzących dniach myślcie o tym, co możecie dodać do pracy nad globalnymi celami.
Dało się też odczuć troskę organizatorów o klimat – nie było wydrukowanych programów, zamiast plastikowych kubeczków, wodę nalewaliśmy do wielorazowych butelek, konferencyjne identyfikatory zawierały nasiona, można je więc było zasadzić po konferencji. Wikimedia Foundation współpracowała z Terrapass, aby wyrównać ślad węglowy wydarzenia. Wszystko to zapraszało uczestników i uczestniczki do przyjrzenia się naszej misji w skali globalnej – jak nasze cele mogą pomagać budować lepszy świat? Gdzie nasza misja spotyka się z celami zrównoważonego rozwoju? Jakie są możliwe współprace wokół tych celów?
Program
edytuj
Program tegorocznej Wikimanii różnił się od poprzednich. Zamiast centralnego komitetu programowego, kuratelę nad programem sprawowały zespoły tematyczne, pod wodzą liderów. Każdy zespół opiekował się daną przestrzenią tematyczną, wśród których znalazły się takie jak: Różnorodność, Środowisko, Jakość, Edukacja, Wzrost. Pozwoliło to na bardziej skoncentrowany program, nastawiony na praktyczne rozwinięcie umiejętności. Dodatkowo przez cały czas konferencji odbywały się sesje poświęcone strategii Wikimedia 2030. W ich czasie omawiano głównie rekomendacje przygotowane przez strategiczne grupy robocze. Na całość składało się aż kilkanaście równoległych ścieżek tematycznych. A to nie wszystko! Można było też zapoznać się z plakatami organizacji afiliowanych i projektów lub wziąć udział w jednym spotkaniu tematycznym. Co oznacza, że każdy mógł znaleźć coś ciekawego dla siebie (ale też, że nikt nie mógł uczestniczyć we wszystkim, co było dla niego interesującego)
Bloki tematyczne
edytuj
Jedną z najbardziej interesujących przestrzeni tematycznych Wikimanii była ta poświęcona wzrostowi społeczności. Do tej złożonej kwestii podchodzono na różne sposoby – od strony działań wewnątrz społeczności, usprawnień technicznych czy wiedzy, jaką możemy zdobyć. Temat jest ważny – według zespołu Growth w WMF liczba nowicjuszy wzrastała mocno w latach 2004-2007, a następnie zaczęła spadać. Teraz retencja utrzymuje się na poziomie 2-6% w Wikipediach średniej wielkości. Z badań prowadzonych na kilku Wikipediach (w tym arabskiej, czeskiej czy węgierskiej) wynika, że 94% nowicjuszy nie kontynuuje edytowania. Zespół, za pomocą dobrowolnych ankiet, zbadał jakie są motywacje nowicjuszy do zakładania konta (dla wielu osób było to napisanie hasła lub dodanie informacji, ale co ciekawe, duża część wskazywała też, że założyła konto, aby czytać Wikipedię). Sprawdzano też, co się dzieje z nowicjuszami. Okazuje się, że ok. 30-40% (w zależności od wersji językowej) otwiera swoją stronę użytkownika lub stronę dyskusji. Bardzo interesujące były propozycje narzędzi pomagających nowicjuszom. Jedną z nich był panel pomocy, który oferował kontekstową pomoc, adekwatną do tego, co edytuje nowicjusz. Mogłyby to być linki, ale też możliwość zadania pytania żywemu człowiekowi. W testach wyszło, że połowa osób wykonała jakieś działanie w panelu. Wyzwaniem było jedynie to, aby odpowiedzi na pytania zadane żywemu człowiekowi docierały do pytającego na czas (zanim wyloguje się z Wikipedii, aby o niej na zawsze zapomnieć). Pokazano też dynamiczną stronę użytkownika, na której nowicjusz znajdowałby niewielkie wstępne zadania do wykonania, przypisanie do mentora. W tej chwili trwają prace nad systemem sugerowanych zadań dla nowicjuszy - dzięki temu nie byliby pozostawieni sami sobie, tylko dostawaliby gotowe listy małych zadań, które wprowadzałyby ich w świat Wikipedii (np. dodawanie przypisów czy ilustracji).
Mówiąc o poprawie doświadczeń edytorów, warto pamiętać o doświadczeniu użytkowników urządzeń mobilnych, stanowiących coraz wyższy odsetek urządzeń z których ludzie korzystają z Wikipedii, ale niedopieszczonych technologicznie, szczególnie, jeśli chodzi o edytowanie za pomocą edytora wizualnego. Podczas Wikimanii dowiedzieliśmy się o tym troszkę więcej np. o pracach nad udostępnieniem użytkownikom tych urządzeń możliwości przeglądania historii stron, stron dyskusji itp. Pokazano też wykorzystanie citoida za pomocą skanowania kodu kreskowego książki. Czekamy na implementację.
Z kolei podczas warsztatowej sesji dotyczącej wprowadzania nowych użytkowników w edytowanie, porównywaliśmy w jaki sposób pomagamy nowicjuszom poznać projekt. Porównywaliśmy aktywności w Wikipediach podobnej wielkości. Zazwyczaj okazywało się, że robimy rzeczy dość podobne (witajki, broszury, warsztaty, przewodnicy), ale pojawiło się kilka ciekawych pozycji: wideo-instrukcje czy wiki-kanały na Discordzie.
Interesująca była także sesja Technology for growth: tools and experiments from Scribe and CivilServant, pokazująca dotychczasowe dokonania zespołów Scribe i CivilServant w dziedzinie budowania badań, w tym eksperymentalnych, do lepszego poznania mechanizmów społecznościowych serwisów wiki. Badanie drugiej z tych organizacji – wpływu wyrażania wdzięczności na produktywność edytorów – przebiega również na polskojęzycznej Wikipedii, jednej z pięciu wersji językowych ujętych w badaniu.
- Radio to illustrate Wikipedia. Creative examples already put in practice
.jpg)
Kolejna sesja, która swoim wąskim zasięgiem i brakiem odniesienia do szerszego świata Wikimediów w moim odczuciu straciła na blasku. Był to jednak ciekawy showcase wykorzystywania multimediów w Commons, pod postacią ładowania do projektu audycji radiowych w języku katalońskim. Skutkiem działalności projektu było załadowanie wywiadów ze 100 encyklopedycznymi osobami. Co mnie zaciekawiło ot fakt, że klipy audio nie tylko ilustrowały artykuły (głównie biograficzne) ale mogły być też materiałem do przypisów. Sesja zgłoszona została również na konferencję CEE Meeting w Belgradzie.
- One World, One Wiki
Prezentacja wyszła z założenia, że zamiast porozdzielanych projektów Wikimedia – zarówno jeśli chodzi o języki jak i o zakresy prezentowanych treści – do roku 2030 powinna powstać jednolita wiki, międzyjęzykowa i międzyzakresowa, zawierająca zarówno teksty źródłowe, najświeższe informacje, encyklopedyczne artykuły, jak i media i dane do nich. Jednocześnie taki centralny projekt miałby szanować różnice pomiędzy projektami i wspierać rozwój tego, co dzisiaj uznajemy za projekty siostrzane. Aktualny charakter informacji pomiędzy językami miałby być zapewniony m.in. dzięki tłumaczeniu maszynowemu, a same wiki – szczególnie te, które są aktualnie słabiej rozwinięte – skorzystałyby na treściach „większych sióstr”. Środkiem do osiągnięcia celu miałoby być rozwinięcie oprogramowania MediaWiki, między innymi w kwestii zarządzania szablonami. Miałem swoje zastrzeżenia, wynikające głównie z opublikowanego w roku 2017 artykułu naukowego Dariusza Jemielniaka i Macieja Wilamowskiego, pokazującego, że już w grupie dużych języków europejskich różnice kulturowe powodują różnice w standardach prezentowania wiedzy naukowej i popularnonaukowej. Warto na pewno wprowadzić pewnie założenia z sesji, ale mam wątpliwości co do pełnego wdrożenia propozycji.
- Let's completely change how templates work
System szablonów – niby prostych a potężnych i wykorzystywanych szeroko na wszystkich wiki – jest ograniczany w pełnym wykorzystaniu przez Visual Editora – pozwala on na jedynie podstawową manipulacja szablonami. Pracownik Fundacji, C. Scott Ananian, proponował kroczącą poprawę funkcjonalności szablonów, umiędzynarodowienie i centralizację, czy edytowanie szablonów przy pomocy VE. Była to zdecydowanie mniej radykalna propozycja niż jego poprzednie wystąpienie o „jednym świecie, jednej wiki” i warto się nad takim pomysłem pochylić głębiej. Widać zresztą, ze jest już to robione – prelegent cytował numery spraw złożonych w Phabricatorze i poświęconych tym zagadnieniom.
- Engaging researchers to contribute to Wikipedia
Olle Terenius, z Uniwersytetu w Uppsali, przekonywał, że warto, by np. doktoranci edytowali Wikipedię. Ciągłe generowanie wiedzy na światowych uniwersytetach nie przekłada się na dostępność tej wiedzy dla ogółu ludzkości, więc naukowcy, mający dostęp do najświeższych informacji mogliby się swoją aktualną wiedzą dzielić. Terenius pokazywał udane inicjatywy w Szwecji, pytanie – na ile dadzą się one przeszczepić do krajów i kultur o innym podejściu?
- All Talk? The effects of easier communication interfaces (than user talk pages) on collaborative production
Nowicjusze nie uznają system komunikacji w Wikipedii za naturalny – to stwierdzenie oczywiste, szczególnie, ze różne wersje językowe podchodzą inaczej do organizacji komunikacji między użytkownikami. Ułatwienie interakcji – jak pokazują badania – powinno skutkować zwyżką uczestnictwa i lepszą retencją „nowych”. Podczas prezentacji zobaczyliśmy jak do sprawy podeszła Wikia, wprowadzając „ściany wiadomości”.
- Characterizing Reader Behavior on Wikipedia
Grupa pracowników Fundacji odpowiedzialna za badania pokazała pierwszą turę badań czytelnictwa Wikipedii – założenia badania pod kątem demografii i zapisywanych zachowań użytkowników podczas czytania Wikipedii. Druga tura badania ma odbyć się przy udziale większej liczby wersji językowych projektu, w tym – miejmy nadzieję – polskiej, gdyż udało nawiązać się kontakt z prelegentami i uzyskać ich wyraz skłonności do przebadania w ten – dość podstawowy – sposób czytelnictwa polskojęzycznej Wikipedii.
- Wikipedia graph mining dynamic structure of collective memory
Prelegenci zwizualizowali sieć powiązań pomiędzy artykułami Wikipedii pokazując, jak tworzy się „pamięć” w projekcie; blisko związane artykuły tworzą kolektywne wspomnienia ludzkości, pokazujące się na przykład podczas rocznic znaczących wydarzeń, więc relatywnie krótkotrwałe. Naturalnie, budując takie modele należy wziąć pod uwagę, że czytelników interesują też wydarzenia bieżące – czego niezbitym dowodem są statystyki oglądalności topowych stron w pl.wiki, gdzie tematy związane z wydarzeniami historycznymi mieszają się z artykułami w jakiś sposób związanymi z wydarzeniami bieżącymi – ale wziąwszy to pod uwagę można dokonać długoterminowej analizy pozwalającej np. przewidzieć zainteresowanie określonymi tematami, by je lepiej eksponować.
- After Flow – A new direction for improving talk pages
Kolejna prezentacja podejmująca temat komunikacji w wiki-świecie i problemów związanych z tym działaniem, znowu szczególnie nakierowana na doświadczenia nowych użytkowników. Prezentacja pokazywała efekty konsultacji społecznościowych z początku tego roku, prowadzonych w 15 językach. Skoro Flow odchodzi do lamusa, kolejnym krokiem będzie zbudowanie lepszego narzędzia do komunikacji, nie mylącego dla nowych użytkowników i nie wprawiającego ludzi używających różnych mechanik zarządzania stronami dyskusji w zakłopotanie.
- Peer production of community science with personal data
Naukę może (współ)tworzyć każdy. Jednym z przykładów jest tu inicjatywa OpenHumans, która zbiera dane do badań naukowych bezpośrednio od uczestników – dotyczące kwestii zdrowotnych, genetycznych, używania platform społecznościowych, aktywności fizycznej. Dane są pozyskiwane do wspólnej puli, która pozwala na dokonywanie badań. Dobrym rozszerzeniem tej prezentacji jest przygotowywana właśnie książka Dariusza Jemielniaka i Aleksandry Przegalińskiej Collaborative Society, która będzie dostępna również po polsku.
- How much are digital platforms based on open collaboration?
Mayo Fuster Morell pokazała analizę otwartości barcelońskich portali internetowych. O ile samo badanie jest potencjalnie ciekawe, to niezbyt widziałem w tej prezentacji opis pozwalający rozszerzyć to badanie, a koncentracja na samej Barcelonie, właśnie bez implikacji do dalszych badań, sprawiła, że sesja nie przypadła mi do gustu pod kątem dalszej używalności i relewantności dla szerszego ruchu Wikimedia. Kłóci się mi to osobiście np. z działaniami komisji programowej konferencji CEE Meeting, gdzie nalegamy, że sesje muszą mieć implikacje dla jak najszerszej grupy uczestników konferencji.
- How can we more easily organize multi-chapter projects?
.jpg)
Showcase współpracy między niemiecką organizacją partnerska Wikimedia a Argentyńczykami, przy dokumentacji fotograficznej 3. Młodzieżowych Igrzysk Olimpijskich. Przedstawiono cały proces – od pierwszych uzgodnień, partnerstw, akredytacji, grantów, fizycznej obecności na wydarzeniu, po ładowanie materiału do Commons. Zaprezentowane wyzwania są zdecydowanie istotne dla tych organizacji, które planują dokumentować wydarzenia pod patronatem MKOL, mniej dla tych, którzy planują dokumentować wydarzenia parlamentarne, kulturowe i inne sportowe, acz na pewno dają do myslenia, jeśli chodzi o skalę takich przedsięwzięć i działania, które należy podjąć, żeby projekt się udał, szczególnie przy współpracy międzynarodowej.
Podczas tej sesji byłem – szczerze mówiąc – lekko zdezorientowany brakiem kilku rzeczy. Dłuższy czas zastanawia mnie, czemu grupa robocza wikimediowej strategii do roku 2030 nie odnosi się do projektów treści jako do „produktu” Fundacji. Odpowiedź była taka, że to jest taki aspekt, który jest gdzieś pomiędzy poszczególnymi grupami roboczymi. Jak dla mnie jest to zbyt rozmyte, szczególnie, że wizja Fundacji mówi o dostępie do sumy ludzkiej wiedzy, co nie przekłada się na wysoką koncentrację którejkolwiek grupy roboczej na – właśnie – wiedzy. Podobnie, siedząc w grupce poświęconej głoszeniu dobrej technologicznej nowiny zaskoczyło mnie, że uczestnicy grupy roboczej nie pomyśleli o tym, by rozwiązania technologiczne pozwalające na rzetelne badania treści i społeczności były dostępne dla naukowców, co zdecydowanie pozwoliłoby na pozyskanie danych służących rozwojowi – czy to interakcji czy generowania treści czy ich prezentacji.
- Sesja Wiki Loves Monuments
Z poczucia obowiązku uczestniczyłem w sesjo-warsztacie dotyczącym Wiki Loves Monuments, w którym jako kraj uczestniczymy. Sesja jak zwykle ma na celu przedstawienie priorytetów podczas organizacji konkursu lokalnie oraz służy jako Q&A podczas którego lokalni koordynatorzy mogą pomóc sobie nawzajem z różnymi kwestiami technicznymi lub organizacyjnymi. W tym roku konkurs organizuje kilka krajów które nie miały wcześniej takiej okazji, co bardzo cieszy, bo pokazuje że idea konkursu jest wciąż żywa w ruchu Wikimedia.
- The process of upload, disseminate and report a GLAM and how wikidatifying it improves it – a Brazilian experience
Bardzo ciekawa sesja Édera Porto z Brazylii dotycząca ładowania plików GLAM na Wikimedia Commons i Wikidane przy pomocy Pattypana oraz QuickStatements. Cieszy fakt, iż dostępnie jest kolejne case study gdzie można zobaczyć, kilka narzędzi pracujących razem pomimo faktu, że nie zostały w tym celu stworzone. Niestety nie zostały udostępnione slajdy, na szczęście wykład był nagrywany.
- Bootstrapping the Worldwide Inventory of Heritage Institutions
Prezentacja projektu Sum of All GLAMs którego celem jest zbieranie na Wikidanych informacji o rozmaitych instytucjach z sektoru GLAM które następnie mogą być użyte w Wikipediach jako dane źródłowe do infoboksów lub jako zalążek artykułów poprzez narzędzie mbabel. Choć projekt ma inny cel, częściowo pokrywa się z inicjatywą FindingGLAMs, która jest prowadzona przez Wikimedia Sverige.
Spotkania
edytuj
Wikimania jest dobrą okazją do spotkań społeczności skupionej wokół projektów GLAM, nie inaczej było w tym roku. Tegoroczne spotkanie było trzecim tego typu wydarzeniem, po rocznej przerwie. Poza możliwością poznania kilku nowych (przynajmniej dla mnie) osób miałem okazję posłuchać kilku bardzo ciekawych wystąpień.
Deror Avi przedstawił pokrótce, że współpraca z archiwami może przybrać nieoczekiwany zwrot. Po załadowniu na Commons materiałów z domeny publicznej archiwiści nie byli zachwyceni. Na szczęście obecnie współpraca jest już unormowana. Scann przedstawiła raport z prac nad Open GLAM Declaration (slajdy) natomiast Sandra Fauconnier tradycyjnie przedstawiła status danych strukturalnych na Wikimedia Commons.
Przy okazji dowiedziałem się o obszernym raporcie Wikimedia UK na temat wikipedystów-rezydentów, dostępnym na Commons.
Tradycyjnie podczas większych konferencji spotkała się grupa wikimedian z Europy Środkowej i Wschodniej. Pierwszym ważnym tematem spotkania był konkurs CEE Spring 2019, który zarówno w Polsce, jak i w całym regionie miał w tym roku znakomite rezultaty. Drugim – zbliżająca się konferencja CEE Meeting 2019. Omawialiśmy powody zbyt małej inicjatywy lokalnych społeczności w kwestii rejestrowania się i wypełniania materiałów przedkonferencyjnych. Powodem jest być może to, że wiele z mniejszych społeczności nie ma jasnego mechanizmu wybierania delegatów, dlatego długo nie wiadomo, kto bierze udział, a kto nie. Rozmawialiśmy o możliwości ułatwienia tych procesów, ale też o tym do czego potrzebna nam jest konferencja CEE Meeting – w jaki sposób może jeszcze bardziej wzbogacać nas, nasze społeczności i cały ruch Wikimedia?
Okiem wikiskryby
edytujW dniach 16-18 sierpnia w Sztokholmie miała miejsce Wikimiania, w której uczestniczyłem jako reprezentant społeczności polskojęzycznych Wikiźródeł, Wikisource Community User Group oraz jako stypendysta WMF. Chciałem tu zaznaczyć, że o stypendium wystąpiłem pomimo sugestii niektórych osób, że przedstawiciele polskojęzycznych projektów nie mają szans na jego otrzymanie. Jednak, jak widać udało się.
Wikimania poprzedzona była odbywającym się w dniach 14-15 sierpnia Hackatonem. Działania większości uczestników tej prekonferencji obracały się wokół integracji z Wikidata, integracji projektów z Wikidata, masowego przenoszenia informacji do Wikidata i wykorzystywania informacji tam zawartych. Sobie postawiłem zadanie nieco inne, mianowicie postanowiłem wykorzystać rozszerzenie Score (rozszerzenie oprogramowania MediaWiki służące do prezentacji partytur muzycznych) do wyświetlania kompozycji muzycznych w taki sposób, by wykorzystywały pełną szerokość okna przeglądarki a jednocześnie uniknąć konieczności jego przewijania. Chyba mi się to udało.
Zarówno prekonferencja, jak i właściwa konferencja Wikimania odbywały się na Uniwersytecie Sztokholmskim. Duża liczba jednoczesnych sesji, uporządkowanych w ramach 19 obszarów (spaces) odbywała się w kilkunastu pomieszczeniach czterech budynków kampusu uniwesyteckiego. Podczas właściwej konferencji uczestniczyłem głównie w sesjach obszaru Transcription, który był najściślej związany z najbardziej interesującą mnie tematyką dotycząca rozwoju i wzajemnej współpracy projektów z rodziny Wikisource (Wikiźródła). W ramach dwóch spośród tych sesji prezentowałem pewne zagadnienia związane z polskojęzycznymi Wikiźródłami. Z dużym zainteresowaniem spotkał się jeden z naszych gadżetów, znacznie skracający czas oczekiwania użytkowników na ładowanie się niektórych stron.
Zwracała uwagę silna reprezentacja projektów indyjskich wśród uczesników. Interesujące mogą być doświadczenia Wikiźródeł armeńskich, które są ostatnio najbardziej intensywnie rozwijającym się projektem, gdzie udało się wciągnąć szkoły (nauczycieli i młodzież szkolną) do rozwoju projektu. Szczegółowe informacje o sesji Wikimanii związanej z projektami Wikisource można znaleźć tutaj.
W czasie konferencji odbywały się również spotkania różnych grup użytkowników. Uczestniczyłem w dwóch z nich. Na spotkaniu Wikisource poruszane były tematy dotyczące problemów, na jakie napotykają społeczności użytkowników tych projektów, zwłaszcza tych mniejszych. Są to głównie problemy techniczne dotyczące dostępności i sposobu działania narzędzi OCR, a także współdzielenie narzędzi pomiędzy projektami. Drugim spotkaniem, w którym uczestniczyłem było spotkanie grupy CEE. Tematyka spotkania obracała się wokół mającej się wkrótce odbyć konferencji CEE Meeting w Belgradzie, jak też wokół problemów z dotarciem do mniejszych społeczności wiki i z wyłanianiem przez nie swoich reprezentantów, zwłaszcza przy braku wsparcia ze strony organizacji partnerskich Wikimedia. Zwrócono uwagę, że bardziej skuteczną metodą dotarcia do użytkowników jest kierowanie do nich indywidualnych komunikatów aniżeli pozostawianie wiadomości na ogólnych stronach informacyjno-dyskusyjnych, jak strony ogłoszeń, kawiarenka, bar czy podobne.
Podczas sesji, w kuluarach, pomiędzy sesjami oraz w czasie spotkań towarzyszących Wikimanii miałem sposobność poznać osobiście wiele osób, z którymi stykałem się dotychczas jedynie w świecie wirtualnym: w różnych projektach wiki (np. w projektach Wikisource, na Commons lub na Meta), w czasie dyskusji na kanałach IRC, na listach dyskusyjnych, czy też podczas zgłaszania lub rozwiązywania problemów w phabricatorze.